Czy świadek w sprawie karnej może korzystać z pomocy adwokata? I dlaczego powinien?
Nie tylko podejrzany i oskarżony, ale również świadek w procesie karnym powinien zjeść pączka z adwokatem (o tym, jak wygląda przesłuchanie podejrzanego na Policji pisałam tutaj – KLIK). Z tego wpisu dowiesz się dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata, jeśli dostałeś wezwanie na przesłuchanie w charakterze świadka w sprawie karnej.
Czy świadek w sprawie karnej w ogóle może iść na przesłuchanie ze swoim adwokatem?
Jak najbardziej! Choć adwokat jest zazwyczaj kojarzony z tym, że broni podejrzanych i oskarżonych, czyli że z jego pomocy korzystają osoby, którym już postawiono zarzut popełnienia przestępstwa, to również świadek w sprawie karnej ma prawo korzystać z pomocy pełnomocnika – adwokata, co wynika z art. 87 § 2 Kodeksu postępowania karnego.
Po co świadkowi w sprawie karnej adwokat, czyli co może robić adwokat jako pełnomocnik świadka w procesie karnym?
Porada prawna przed przesłuchaniem świadka w procesie karnym
Po pierwsze, jako świadek w sprawie karnej możesz zasięgnąć porady adwokata jeszcze przed przesłuchaniem – wypytać, jak przesłuchanie będzie wyglądało, czy zawsze trzeba mówić prawdę, jakie prawa Ci przysługują, jakie masz obowiązki, itd. Możesz też omówić ze swoim adwokatem potencjalne pytania, które mogą paść. Takie przygotowanie do przesłuchania ma na celu zagwarantowanie Ci komfortu podczas przesłuchania i sprawienie, że będziesz się czuł pewnie – na tyle, na ile można czuć się komfortowo podczas przesłuchań.
Przygotowanie do przesłuchania nigdy NIE powinno obejmować sugerowania przez adwokata, że masz składać fałszywe zeznania ani namawiania do zatajania prawdy.
Pomoc adwokata w trakcie przesłuchania świadka w sprawie karnej
Po drugie, adwokat będzie czuwał nad prawidłowym przebiegiem przesłuchania. Będzie pilnował, by Twoje prawa nie były naruszane. Adwokat powinien wnosić o uchylenie pytań, które nie mają związku ze sprawą albo które sugerują odpowiedź. Pytanie sugerujące odpowiedź to np.:
- „Kiedy przestał Pan brać łapówki?” – bo zakłada, że ktoś w ogóle je brał.
- „Dlaczego Pan kłamie?” – bo sugeruje, że ktoś kłamie.
- „Dlaczego opłacił Pan fakturę przed terminem?” – bo zakłada, że faktura była opłacona przed terminem.
Jeśli pójdziesz sam na przesłuchanie, to prawdopodobnie będziesz na tyle przejęty samym przebiegiem przesłuchania, że nie wyłapiesz samodzielnie pytań, które w ogóle nie powinny paść, a w konsekwencji pytań, na które nie powinieneś odpowiadać.
W toku przesłuchania na Policji lub w prokuraturze pytania może Ci zadawać nie tylko sam policjant lub prokurator, ale również obrońca podejrzanego, pełnomocnik pokrzywdzonego oraz sam podejrzany i pokrzywdzony. Zazwyczaj przeciwne strony procesu są ze sobą w konflikcie, a Twoje zeznania jako świadka mogą stać się kością niezgody pomiędzy nimi i możesz niechcący stać się obiektem ataków.
Po trzecie, adwokat przypilnuje, by Twoje zeznania były zaprotokołowane w taki sposób, by ich treść nie była zmieniona. Protokół przesłuchania świadka w procesie karnym to bardzo istotny dokument. Gdy sprawa trafi do sądu, to prawdopodobnie zostaniesz ponownie wezwany na przesłuchanie, ale już na rozprawie sądowej, a nie na Policji lub w prokuraturze. I wtedy sąd odczyta protokół z Twojego wcześniejszego przesłuchania i zapyta, czy podtrzymujesz swoje wcześniejsze zeznania. Jeśli nikt nie przypilnuje podczas przesłuchania na Policji lub w prokuraturze, by Twoje słowa były zapisane w taki sposób, jaki je wypowiadałeś, to możesz się potem zdziwić w sądzie przy ich odczytywaniu. Nie tak łatwo „wykaraskać się” z sytuacji, gdy powiesz w sądzie, że nie podtrzymujesz swoich wcześniejszych zeznań, bo coś zostało wcześniej źle zapisane. Wtedy albo sąd albo prokurator zapyta Cię – czy widzi Pan swój podpis pod protokołem potwierdzający, że przeczytał Pan ten protokół? Tłumaczenia, że jednak wtedy nie przeczytałeś tego protokołu, sąd nie będzie zobowiązany uwierzyć. Dlatego warto dbać o prawidłowość protokołowania Twoich zeznań już od pierwszego przesłuchania i o tę prawidłowość zadba właśnie adwokat jako Twój pełnomocnik.
Pomoc adwokata dla świadka-osoby podejrzanej w procesie karnym
Po czwarte, często organy ścigania przesłuchują jako świadków osoby, które nigdy w tej roli nie powinny być przesłuchane, czyli osoby, co do których organy ścigania mają już dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła konkretna osoba. W tym wypadku takiej osobie powinien być postawiony zarzut popełnienia przestępstwa i powinna zostać ona przesłuchana w charakterze podejrzanego, a nie świadka, co wynika z treści przepisu art. 313 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Czasami też organy ścigania jako świadków przesłuchują osoby, co do których jeszcze nie mają takiego dostatecznego podejrzenia, bo np. przesłuchują wszystkich pracowników firmy, a dopiero w przyszłości, po zebraniu innych dowodów przedstawią jednemu ze świadków zarzut popełnienia przestępstwa. Takich świadków w procesie karnym nazywa się „osobą podejrzaną”. I takie osoby – choć jeszcze nie ciąży na nich oficjalnie zarzut popełnienia przestępstwo – mają prawo do obrony, a jednym z przejawów tego prawa jest właśnie możliwość korzystania z pomocy adwokata podczas przesłuchania.
Szczególnie właśnie w tych wypadkach – kiedy „na razie” jesteś tylko świadkiem, ale spodziewasz się, że może być Ci postawiony w przyszłości zarzut popełnienia przestępstwa – warto skorzystać z pomocy adwokata przed i w trakcie przesłuchania. Uważam, że adwokat w ramach „przygotowania” swojego klienta-świadka do przesłuchania w sprawie karnej powinien szczegółowo mu wyjaśnić kwestię jego praw i obowiązków podczas przesłuchania. Gdybyś był od razu przesłuchany w charakterze podejrzanego, to miałbyś prawo do odmowy składania wyjaśnień bez podawania przyczyny, jak również co do zasady prawo do składania fałszywych wyjaśnień (np. poprzez zaprezentowanie fałszywego alibi podczas przesłuchania), które nie rodzą negatywnych konsekwencji dla podejrzanego. Jako świadek masz zupełnie inne prawa i obowiązki.
Obowiązkiem świadka jest mówienie prawdy. Za składanie fałszywych zeznań grozi odpowiedzialność karna z art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Jednocześnie świadek ma prawo uchylić się od udzielenia odpowiedzi na pytanie, jeśli udzielenie odpowiedzi mogłoby narazić jego lub osobę dla niego najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe (art. 183 § 1 Kodeksu postępowania karnego). Dodatkowo – zgodnie z art. 233 § 1a Kodeksu karnego jeśli świadek zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę z obawy przed odpowiedzialnością karną grożącą jemu samemu lub jego najbliższym, to również może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej za przestępstwo. Ta ostatnia kwestia nie jest jedna oczywista, ponieważ 9 listopada 2021 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 sędziów podjął uchwałę, zgodnie z którą:
„Nie popełnia przestępstwa z art. 233 § 1a k.k. świadek składający fałszywe zeznanie z obawy przed grożącą mu odpowiedzialnością karną, jeśli — realizując prawo do obrony — zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę, nie wyczerpując jednocześnie swoim zachowaniem znamion czynu zabronionego określonego w innym przepisie ustawy”.
Jak widzisz, kwestia składania zeznań przez świadka w procesie karnym nie jest oczywista. Sytuacja robi się naprawdę zawiła, gdy świadek ten może się w przyszłości stać podejrzanym. W takich wypadkach pomoc adwokata przy przesłuchania świadka w sprawie karnej jest szczególnie wskazana, ponieważ rodzi się tutaj konflikt pomiędzy prawem świadka (osoby podejrzanej) do obrony a obowiązkiem zeznawania prawdy.
Pomoc adwokata w przesłuchaniu świadka związanego tajemnicą zawodową
Jeśli jesteś osobą, która jest związana tajemnicą zawodową, to możesz być przesłuchany jako świadek w sprawie karnej po zwolnieniu z tej tajemnicy. W tym wypadku adwokat powinien sprawdzić, czy do takiego zwolnienia doszło (są różne sposoby na zwolnienie w zależności od wykonywanego zawodu). Jeśli do zwolnienia z tajemnicy zawodowej doszło w formie postanowienia wydanego przez sąd lub prokuratora, to adwokat w Twoim imieniu może złożyć zażalenie na takie postanowienie. Dopilnowanie tego, by zwolnienie z tajemnicy zawodowej było zgodne z przepisami, jest istotne, ponieważ ujawnienie tajemnicy zawodowej stanowi przestępstwo z art. 266 § 1 Kodeksu karnego.
Jeśli nie wiesz, czy jako świadek w sprawie karnej jesteś związany tajemnicą zawodową, to Twój adwokat powinien Ci tę kwestię wyjaśnić.
Jak widać – adwokat ma całkiem sporo pracy i może zaoferować szeroki zakres pomocy dla osób, które zostały wezwane na przesłuchanie w charakterze świadka w procesie karnym.
adw. dr Joanna Machlańska
Potrzebujesz wsparcia prawnego? Skontaktuj się ze mną:
kancelaria@adwokatmachlanska.pl
Niniejszy blog zawiera jedynie treści o charakterze ogólnym. Wpisy umieszczone na tym blogu nie stanowią porady prawnej, opinii prawnej lub wiążącej wykładni prawa i nie mogą być podstawą do podejmowania decyzji w konkretnych sytuacjach. Joanna Machlańska prowadząca działalność gospodarczą pod firmą Kancelaria Adwokacka adwokat Joanna Machlańska z siedzibą w Krakowie nie odpowiada za treść niniejszego bloga w zakresie, w jakim inne osoby mogłyby doznać jakiejkolwiek szkody w związku z podjęciem jakichkolwiek działań lub zaniechaniem podjęcia jakichkolwiek działań. Wpisy umieszczone na blogu zostały oparte o przepisy obowiązujące w chwili opublikowania wpisów. Jeśli czytasz je później, to miej na uwadze, że wpisy te mogą być już nieaktualne.
Photo by Tijana Drndarski on Unsplash
Może Ci się spodobać
Tymczasowe aresztowanie a obawa matactwa
4 minusy dobrowolnego poddania się karze
