Przełomowa uchwała Sądu Najwyższego dotycząca blokady rachunku bankowego

Uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2021 r., którą poniżej opisuję, to przykład tego, co lubię w prawie najbardziej – analiza i interpretacja tekstu prawnego, która prowadzi – nie boję się tego powiedzieć – do magicznych rezultatów.

O co chodzi w tej uchwale?

13 października 2021 r. Sąd Najwyższy wydał przełomową uchwałę dotyczącą traktowania przez prokuratorów jako dowód rzeczowy środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych w sprawach o pranie pieniędzy. O tym, na czym polega pranie pieniędzy, przeczytasz w moim poprzednim wpisie [KLIK].

Postanowienia prokuratorów w przedmiocie dowodów rzeczowych w sprawach o pranie pieniędzy

We wcześniejszym wpisie opisałam szczegółowo działania podejmowane przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF) i prokuratorów w sprawach, w których podejrzewają oni, że rachunek bankowy jest wykorzystywany do prania pieniędzy [tutaj znajdziesz ten wpis – KLIK]. W skrócie:

1. W pierwszej fazie dochodzi do wstrzymania transakcji lub blokada rachunku do 96 godzin.
2. W drugiej fazie prokurator wydaje postanowienie o wstrzymaniu transakcji lub blokadzie rachunku na 6 miesięcy.
3. W trzeciej (i przez długi czas ostatniej) fazie prokurator wydaje postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych.

I właśnie tego ostatniego postanowienia prokuratora w przedmiocie dowodów rzeczowych dotyczy uchwała Sądu Najwyższego z 13 października 2021 r. (sygn. akt I KZP 1/21).

Środki pieniężne na rachunku bankowym NIE stanowią rzeczy

Właśnie to jest najważniejszy wniosek z uchwały Sądu Najwyższego. Środki pieniężne zgromadzone na koncie bankowym NIE są rzeczą, więc NIE mogę być traktowane jako dowodów rzeczowy, czyli prokurator NIE może wydawać w odniesieniu do nich postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych. Pisałam na ten temat, zanim Sąd Najwyższy wydał tę uchwałę 😉 [tutaj znajdziesz mój wpis – KLIK].

W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy dokonał analizy pojęcia „rzecz” oraz „dowód rzeczowy”. Podkreślił m. in., że środki pieniężna na rachunku bankowe NIE są rzeczą, gdyż nie istnieją jako rzeczy, a są wyłącznie zapisami w systemie informatycznym. W uchwale Sąd Najwyższy podkreślił m.in., że:

„dowód rzeczowy jest rzeczą, która w każdym przypadku jest przedmiotem materialnym istniejącym fizycznie”, 

„dowód rzeczowy w procedurze karnej, zawsze ma więc cechy indywidualne, gdyż każdy niesie ze sobą konkretne informacje ważne dla przebiegu procesu – jest bowiem źródłem dowodowym”,

„Dowodem rzeczowym potwierdzającym złożenie określonych kwot na rachunku bankowym będą natomiast, w tym układzie, wyciągi z rachunków, potwierdzenia wpłaty, wypłaty i inne tym podobne dokumenty, nie zaś banknoty, które zostaną wypłacone przez bank, jako pochodzące z danego rachunku, czy przelane – np. na konto depozytowe”. 

Wydanie postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych po upływie 6-miesięcznej blokady rachunku bez postawienia komukolwiek zarzutów w sprawie prowadzi do naruszenia prawa własności i swobody prowadzenia działalności gospodarczej

Jest to kolejny wniosek, jaki płynie z uchwały Sądu Najwyższego z 13 października 2021 r. w sprawach o pranie pieniędzy. Sąd pokreślił, że wydawanie przez prokuratorów postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych w odniesieniu do środków pieniężnych na koncie bankowym w sprawach o pranie pieniędzy bez postawienia jakiejkolwiek osobie zarzutu popełnienia przestępstwa narusza przepisy ustawy z 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, bowiem mają one charakter gwarancyjny i muszą być interpretowany w sposób ścisły. 

Oznacza to, że jeśli prokurator nie chce, by pieniądze z wcześniej zablokowanego przez 6 miesięcy konta bankowego, trafiły z powrotem do jego posiadacza (zazwyczaj blokada rachunku w sprawach o pranie pieniędzy jest stosowana wobec spółek z ograniczoną odpowiedzialnością), to musi wydać postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym. A wydanie takiego postanowienia jest możliwe tylko, jeśli komuś wcześniej prokurator przedstawił zarzut popełnienia przestępstwa. Więcej na temat zabezpieczenia majątkowego przeczytać w moim wcześniejszym wpisie [KLIK].

Skutki uchwały Sądu Najwyższego w sprawach o pranie pieniędzy

Skutkiem omawianej uchwały jest to, że prokuratorzy już NIE powinni wydawać postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych w odniesieniu do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych.

A co ze sprawami, w których takie postanowienie zapadło przez uchwałą Sądu Najwyższego z 13 października 2021 r.? Postanowienia te powinny być uchylane, a środki pieniężne zwracane posiadaczowi konta bankowego. Do tej pory udało mi się doprowadzić do uchylenia takich 2 postanowień w sprawach toczących się w Warszawie i Gdańsku. Nadal czekam na rozpatrzenie moich wniosków w kilkunastu innych sprawach o pranie pieniędzy, które aktualnie prowadzę.

---

Photo by Sharon McCutcheon on Unsplash

---

adw. dr Joanna Machlańska

Potrzebujesz wsparcia prawnego? Skontaktuj się ze mną:

kancelaria@adwokatmachlanska.pl 

www.adwokatmachlanska.pl