przestępstwa gospodarcze

Blokada rachunku bankowego – praktyczny przewodnik

Dzisiejszy wpis jest kontynuacją poprzedniego i stanowi praktyczny przewodnik po dalszych etapach postępowania karnego, w którym wcześniej prokurator zablokował środki pieniężne na rachunku bankowym. Jak wspomniałam w ostatnim wpisie [KLIK], po upływie 6 miesięcy od wydania postanowienia o wstrzymaniu transakcji lub blokadzie rachunku bankowego prokurator musi podjąć decyzję o dalszych krokach. Jeśli dochodzi do wniosku, że nie ma dalszej potrzeby stosowania tych środków, to prokurator nie wydaje już żadnego nowego postanowienia. Po upływie 6 miesięcy wstrzymanie transakcji lub blokada pieniędzy na rachunku upada z mocy prawa. Bank powinien wówczas natychmiastowo udostępnić Ci środki na koncie.

Natomiast jeśli prokurator stwierdzi, że zachodzi potrzeba dalszego prowadzenia postępowania, ponieważ według niego istnieje uzasadnione podejrzenie prania pieniędzy, to wydaje jedno z poniższych postanowień:

  • w przedmiocie dowodów rzeczowych,
  • o zabezpieczeniu majątkowym.

Na czym polega postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych po blokadzie rachunku bankowego?

Nazwa „postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych” zbyt wiele niestety nie mówi. Oznacza to, że prokurator traktuje określoną liczbę pieniędzy zgromadzoną na rachunku bankowym za dowód rzeczowy w sprawie. Do wydania takiego postanowienia nie jest potrzebne przedstawienie nikomu zarzutów popełnienia jakiegokolwiek przestępstwa. I tak się niestety najczęściej dzieje. Prokurator wydaje postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych – wcześniej zablokowanych pieniędzy na rachunku bankowym – na podstawie art. 217 § 1 Kodeksu postępowania karnego. Jeśli nie przedstawi nikomu zarzutów, to oznacza, że nikt nie ma statusu podejrzanego w sprawie. A jeśli takiego statusu nie ma, to nie jest stroną postępowania karnego, czyli nie ma dostępu do akt sprawy. Jeśli nie ma dostępu do akt sprawy, to nie wie co się dzieje w sprawie, jakie dowody zostały dotychczas zgromadzone. Błędne koło, z którego korzystają coraz częściej prokuratorzy.

Ale czy środki pieniężne na rachunku bankowym są w ogóle rzeczą?

Dobre pytanie 😉 Skoro postanowienie prokuratora dotyczy uznaniu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym, to oznacza, że traktuje te pieniądze jako rzecz. Czy słusznie? Uważam, że nie. Środki pieniężne zapisane na rachunkach bankowych nie stanowią „rzeczy” w rozumieniu art. 217 § 1 Kodeksu postępowania karnego, ponieważ środki te nie zostały zabezpieczone w sposób fizyczny (w formie banknotów). Prokurator nie idzie do banku, nie prosi o przekazanie mu walizek z pieniędzmi. A uznanie danej rzeczy za dowód rzeczowy wymaga zachowania konkretnego egzemplarza. Warunek ten nie jest spełniony w przypadku środków zablokowanych na rachunku bankowym. Środki pieniężna na rachunkach bankowych Spółki nie istnieją jako rzecz, brakuje im fizycznych cech banknotów.

Według mnie wydanie postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych, które odnoszą się do potraktowania pieniędzy jako dowodu rzeczowego, jest możliwe tylko wtedy, gdy pieniądze są fizycznie zabezpieczane przez Policję lub prokuratora. Tak się jednak w sprawach o pranie pieniędzy zazwyczaj nie dzieje.

Czy prokurator może zablokować w ten sposób pieniądze bez postawienia komukolwiek zarzutu popełnienia przestępstwa?

Zgodnie z przepisami może. Wynika to z art. 86 ust. 3 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Ale czy powinien? 😉

Kwestia ta jest obecnie rozpatrywana przez Sąd Najwyższy. 13 stycznia 2021 r. wpłynęło do Izby Karnej Sądu Najwyższego pytanie prawne, którego celem jest wyjaśnienie kwestii, czy powyższy przepis powinien być stosowany w sposób gwarancyjny, czyli taki, że okres pierwotnej 6-miesięcznej blokady rachunku ma służyć temu, by prokurator w tym czasie ustalił, czy doszło do popełnienia przestępstwa i przedstawił zarzuty jego popełnienia [informacja tutaj – KLIK]. Gwarancyjny, czyli taki, który będzie dawał szereg praw osobie, której dotyczy blokada pieniędzy, ponieważ – jak już wspomniałam – w wypadku przedstawienia zarzutu popełnienia przestępstwa osoba taka ma status strony w procesie karnym, co oznacza, że może m.in. zapoznawać się z aktami sprawy, sprawdzać, jakie dowody zgromadzono, uczestniczyć w przesłuchaniach świadków, składać wnioski o przeprowadzenie dowodów, itd.

Jeśli ten przepis miałby charakter gwarancyjny, to oznaczałoby, że wówczas prokurator musiałby wydawać postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym (o tym postanowieniu piszę niżej), a nie w przedmiocie dowodów rzeczowych. Mam nadzieję, że Sąd Najwyższy pójdzie w tym kierunku. Poinformuję na blogu, gdy ukaże się to orzeczenie.

Jak się bronić, czyli zażalenie na postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych

Gdy już będziesz mieć to (nie)szczęście, że otrzymasz postanowienie prokuratora w przedmiocie dowodów rzeczowych – o uznaniu za taki dowód pieniędzy na rachunku bankowym, to wiedz, że przysługuje Ci na nie zażalenie, które należy wysłać do prokuratora w ciągu 7 dni od jego otrzymania. Potem prokurator przekazuje zażalenie do właściwego sądu i to sąd decyduje, czy utrzyma postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych w mocy czy też uwzględni zażalenie i „uwolni” Twoje pieniądze.

Postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym po blokadzie pieniędzy

Jak już pisałam, przed upływem 6-miesięcznego terminu blokady pieniędzy na rachunku bankowym może wydać postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym. Wymaga to jednak przedstawienia komuś zarzutu popełnienia przestępstwa w sprawie. Szczerze powiedziawszy, nie spotkałam się do tej pory z takim postanowieniem w sprawach o pranie pieniędzy po upływie 6 miesięcy blokady rachunku. Prokuratorzy wydają postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych, bo jest to łatwiejsza ścieżka – nie wymaga zgromadzenia w tym dość krótkim czasie wystarczających dowodów do stwierdzenia, że istnieje dostateczne uzasadnienie, że określona osoba popełniła przestępstwo.

Na czym polega zabezpieczenie majątku w procesie karnym?

O tym pisałam szczegółowo we wcześniejszym poście, więc nie będę się tutaj powtarzać. Wpis przeczytasz tutaj [KLIK].

Jak się bronić, czyli zażalenie na postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym

Również na postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym po blokadzie pieniędzy na rachunku bankowym przysługuje zażalenie. Uwagi przedstawione wyżej odnośnie do zażalenia na postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych pozostają aktualne.


Photo by Eduardo Soares on Unsplash



adwokat Joanna Machlańska

Potrzebujesz wsparcia prawnego? Skontaktuj się ze mną:

kancelaria@adwokatmachlanska.pl 

www.adwokatmachlanska.pl