Blokada pieniędzy na koncie – jak się bronić?

Nie tylko z mojej praktyki, w której pojawia się coraz więcej zgłoszeń od klientów (głównie spółek z o.o.), ale i ze statystyk Głównego Inspektora Informacji Finansowej (GIFF) wynika, że blokad rachunków bankowych związanych z podejrzaniem prania pieniędzy jest coraz więcej. W 2018 r. było ich tylko 302, a w ubiegłym 2020 r. już 1615, czyli jest to wzrost ponad 5-krotny (sprawozdania ze statystykami znajdziesz pod tym linkiem – KLIK). Nie wątpię, że takich blokad z roku na rok będzie coraz więcej, dlatego dziś podzielę się swoją wiedzą i doświadczeniem wynikającym z prowadzenia spraw karnych, których początkiem jest blokada środków pieniężnych na rachunku bankowym w związku z podejrzeniem prania pieniędzy.

Faza I – wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku do 96 godzin

Wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku to obowiązek tzw. instytucji obowiązanych (są nimi np. banki krajowe, oddziały banków zagranicznych, SKOK-i, firmy inwestycyjne, alternatywne spółki inwestycyjne), jeśli powezmą uzasadnione podejrzenie, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Mogą wstrzymać transakcję lub zablokować rachunek także w wypadku, gdy powezmą uzasadnione podejrzenie, ze wartości majątkowe będące przedmiotem transakcji lub zgromadzone na rachunku pochodzą z przestępstwa innego niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwa skarbowego albo mają związek z przestępstwem innym niż przestępstwo prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu lub z przestępstwem skarbowym.

Pierwsza faza wstrzymania transakcji lub blokady rachunku może trwać maksymalnie 96 godzin, licząc od dnia przekazania zawiadomienia przez instytucję obowiązaną do Głównego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). W tym czasie instytucje obowiązane nie przeprowadzają wstrzymanych transakcji lub innych transakcji obciążających rachunek, na którym zgromadzono wartości majątkowe. Jednocześnie w tym czasie prokurator podejmuje decyzję o wydaniu postanowienia o wszczęciu bądź odmowie wszczęcia postępowania karnego. Jeśli odmówi wszczęcia, kończy się wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku.

Faza II – postanowienia prokuratora o wstrzymaniu transakcji lub blokadzie rachunku na 6 miesięcy

Jeśli w ciągu wyżej opisanych 96 godzin prokurator zdecyduje o wszczęciu postępowania karnego, czyli stwierdzi, że istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa, to zazwyczaj równocześnie prokurator wydaje postanowienie o wstrzymaniu transakcji lub o blokadzie pieniędzy ma koncie na maksymalnie 6 miesięcy. Postanowienie to następnie doręczane jest bankowi i właścicielowi rachunku. Niestety postanowienia te najczęściej sprowadzają się do ogólnych stwierdzeń, że „istnieje podejrzenie prania pieniędzy, więc blokada rachunku jest uzasadniona”. Prokuratorzy często nie podają żadnych okoliczności, na podstawie których doszli do wniosku, że istnieje takie podejrzenie.

Istotne jest to, że jeśli otrzymasz takie postanowienie o wstrzymaniu transakcji lub blokadzie rachunku, to masz 7 dni od dnia otrzymania go na złożenie zażalenia. W związku z tym, że wstrzymanie transakcji lub blokada pieniędzy na koncie może trwać maksymalnie 6 miesięcy, czyli z jednej strony – okres, który może doprowadzić do niewypłacalności spółki, jeśli zgromadzone środki na rachunku stanowiły jedyny lub jej znaczący kapitał, a z drugiej strony – okres, który z punktu widzenia organów wymiaru sprawiedliwości wcale nie jest taki długi. Niestety często zdarza się, że sądy wyznaczają posiedzenie w celu rozpoznania tego zażalenia na krótko przed upływem 6-miesięcznego terminu wstrzymania transakcji lub blokady rachunku. W tych wypadkach zażalenie okazuje się często bezcelowe, co nie oznacza, że nie warto walczyć o swoje prawa.

I znowu mamy podobną sytuację – jeśli sąd uwzględni zażalenie, czyli stwierdzi, że wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku była nieuzasadniona i uchyli postanowienie prokuratora, to wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku upada. Jeśli natomiast uzna, że zażalenie jest niesłuszne, to wstrzymanie transakcji lub blokada rachunku trwa dalej.

Faza III – postanowienie prokuratora o zabezpieczeniu majątkowym bądź w przedmiocie dowodów rzeczowych po upływie 6 miesięcy

Co się dzieje, gdy upływa okres 6 miesięcy, na który wstrzymano transakcję lub zablokowano środki na koncie?

Jeśli prokurator stwierdzi, że nie istnieje dalsza potrzeba stosowania tych środków, co może wynikać ze stwierdzenia, że nie istnieje uzasadnione podejrzenia prania pieniędzy, to prokurator nie wydaje już żadnego nowego postanowienia. Po upływie 6 miesięcy wstrzymanie transakcji lub blokada pieniędzy na rachunku upada z mocy prawa. Bank powinien wówczas natychmiastowo udostępnić Ci środki na koncie.

Natomiast jeśli prokurator uzna, że wstrzymana transakcja lub zablokowane pieniądze mogły mieć związek z przestępstwem prania pieniędzy, to wówczas przed upływem wskazanych 6 miesięcy wydaje postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym lub w przedmiocie dowodów rzeczowych. Na czym polegają te dwa postanowienia i z czym się wiążą? O tym napiszę w kolejnym wpisie na blogu. Stay tuned!

Photo by Erwan Hesry on Unsplash